Eleonora Plutyńska. Wielka dama polskiej tkaniny

Eleonora Plutyńska życie oddała dziedzinie sztuki wymagającej pokory i cierpliwości: tkaninie. Córka „króla polskiej nafty”, uczennica Olgi Boznańskiej, artystka, nauczycielka, społeczniczka. O sobie mówiła, że „żyła za murem chińskim zaczarowanego ogrodu”, a w oczach bliskich i uczniów emanowała aurą spokoju i tajemnicy.

Dorastała w cieniu legendy ojca, pioniera galicyjskiego przemysłu naftowego, wybrała jednak własną drogę. Studiowała w Paryżu i w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, w słynnych pracowniach Czajkowskiego i Jastrzębowskiego, ale prawdziwe spełnienie odnalazła na wsiach Polesia i Podlasia. Tam współpracowała z lokalnymi tkaczkami, ocalając od zapomnienia dawne techniki i tajniki roślinnego barwienia. Jako współtwórczyni spółdzielni „Ład” i wykładowczyni Pracowni Tkactwa Ręcznego na warszawskiej ASP, wychowała całe pokolenia artystów – studiowały u niej między innymi Magdalena Abakanowicz, Jolanta Owidzka i Krystyna Wojtyna-Drouet. Jej własne tkaniny – takie jak Zwierza, Rycerze czy Trójkąty – zdobywały uznanie w kraju i za granicą.

Została zapamiętana jako bezinteresowna, szlachetna i oddana sztuce, ujmowała prostotą i cichą mądrością. Choć życie Eleonory nie było pozbawione cierpienia – dotknęły ją wczesna śmierć ojca, dwie wojny światowe, wieloletnia rozłąka z mężem i zniszczenie międzywojennego dorobku – nie zatraciła wiary w sens pracy. Dzięki sile charakteru i poczuciu misji umiała zaczynać od nowa, za każdym razem.

Znakomicie napisana biografia Eleonory Plutyńskiej – postaci legendarnej, choć niepozbawionej kontrowersji w świecie polskiej tkaniny artystycznej i ludowej. Autorka z odmalowuje jej losy, ukazując zarówno życie prywatne, jak i pracę na styku przenikających się kultur miasta i wsi. To wciągająca opowieść, która nie unika trudnych tematów i przełamuje utarte schematy.

Monika Kowalczyk, kierowniczka Działu Tkaniny Artystycznej w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Poświęciła się walce o zachowanie rodzimych tradycji tkackich, ale też o odrodzenie sztuki ludowej w nowoczesnym duchu. O sobie mówiła, że jest poszukiwaczką „tajemnicy zaginionego piękna”. Była społeczniczką, chociaż są tacy, którzy w jej podejściu do wsi i ludowego rękodzieła widzą kulturowe zawłaszczenie czy paternalizm. Magdalena Stopa nie pomija tych wątków, na dokonania Plutyńskiej patrzy wielowymiarowo. Dobrze, że teraz – kiedy tyle się mówi o renesansie rzemiosła, o nowym pokoleniu twórców zafascynowanych dziedzictwem polskiej tkaniny artystycznej – Eleonora Plutyńska została przypomniana.

Hanna Rydlewska, „Vogue Polska Living”

Gdy Wanda Telakowska jest królową polskiego wzornictwa, Janina Orynżyna i Zofia Szydłowska – królowymi rzemiosła i sztuki ludowej, Eleonora Plutyńska to władczyni tej krainy, w której rodziła się tkanina ludowa i unikatowa. I w końcu mamy opowieść o sprawczej kobiecie, artystce i nauczycielce. Czy jest niczym baśń? Sprawdźcie!

Katarzyna Jasiołek, autorka książki Tkanina. Sztuka i rzemiosło

Eleonora Plutyńska była postacią o wielkiej klasie, urodzie i elegancji, niezapomnianą dla wszystkich, którzy ją znali. I ja jako nastolatka spotkałam panią profesor w mieszkaniu na poddaszu przy zbiegu Wilczej i Marszałkowskiej, gdy składałam jej wizytę wraz z moją matką w połowie lat sześćdziesiątych, już po śmierci męża profesor Plutyńskiej. Była niezwykle dostojna, łaskawie mnie przywitała i od razu poczułam się z nią zaprzyjaźniona.

Dzięki tej biografii dowiadujemy się, jak kształtowała się jej młoda osobowość pod wpływem rodziny, tradycji, wielokulturowości ziem ojczystych, szkół i studiów. Poznajemy też późniejszą pracę artystyczną Plutyńskiej i potencjał, z którego mogły czerpać następne pokolenia. Pierwszy sukces, którego była świadkiem, to światowy rozgłos grupy jej studentów, którzy otrzymali szereg wyróżnień na Międzynarodowym Biennale Tkaniny w Lozannie, a później zostali określeni jako Polska Szkoła Tkaniny. To pasjonująca opowieść o niezwykłej postaci, która budzi podziw i szacunek.

Joanna Owidzka