Krzyk i utwory wojenne. Stanisław Przybyszewski. Dzieła literackie. Edycja krytyczna. Tom 7

I w żaden sposób nie mógł opędzić się tej myśli, że ziemia ludzkość zatruwa i wtedy pojawia się wojna: ostry szał — wściekłe delirium, w którym ludzkość się nawzajem wytępia, z obłędną, chorą wściekłością niszczy wszystko, z czego dumną była, nad czym wieki pracowała, czym się już z Bogiem równać chciała — wszystko zapamiętale niweczy, co w gromkiej, potędze Boga równającej się pysze — „kulturą” nazywa — ha, ha, ha! — „cywilizacją”... Teraz Szatan, siedzący okrakiem na ramionach krzyża Zbawiciela, tak się serdecznie zaśmiał, że cała wieża zachybotała! I on się roześmiał, ale śmiechem bezradnej rozpaczy, bo już teraz wiedział, że ludzkość dostała delirium, jakiego jeszcze dotychczas nie przeżyła. I to był dopiero początek!

S. Przybyszewski, Tyrteusz, 1915

Ogólnopolski zespół uczonych pod kierunkiem prof. dr hab. Gabrieli Matuszek-Stec z Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego przygotowuje 11-tomową krytyczną edycję Dzieł literackich Stanisława Przybyszewskiego w ramach ministerialnego Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. To edycja długo wyczekiwana. Dzieła zebrane przywódcy polskiego modernizmu nigdy nie ukazały się w języku polskim (w latach 20. XX wieku takie przedsięwzięcie realizował Instytut Wydawniczy „Lektor”, ale śmierć pisarza je przerwała), podczas gdy Niemcy udostępnili w ośmiotomowej edycji niemieckie utwory „genialnego Polaka” w latach 90. XX wieku.

Stanisław Przybyszewski to jeden z najbardziej wyrazistych twórców modernistycznych, który zaznaczył swe miejsce w polskiej i niemieckiej literaturze. Już za życia stał się legendą – przez Strindberga nazwany „genialnym Polakiem”, w środowisku berlińskim określany mianem „króla bohemy” i „nowego mesjasza literatury”, w Polsce uznany został za inicjatora modernistycznego zwrotu w literaturze, wielką sławą cieszył się w Rosji i krajach słowiańskich.

Edycja, która wychodzi w Wydawnictwie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, obejmuje wszystkie utwory literackie Przybyszewskiego powstałe w języku polskim: poematy prozą, powieści, opowiadania, dramaty oraz towarzyszące tym utworom autorskie wstępy, a także inedita i drobne przekłady. W przypadku niemieckich pierwodruków przeprowadzono porównanie obu wariantów utworów, fragmenty zmienione lub opuszczone w polskich wydaniach zostały przetłumaczone na język polski i zamieszczone w aparacie krytycznym. Każdy tom zawiera rozbudowany dodatek krytyczny i obszerny wstęp historycznoliteracki, ale edycja jest przyjazna dla wszystkich czytelników, zarówno znawców, jak i zwykłych fanów literatury.