Księga pytań

W „Księdze pytań” spotykają się dwie wielkie osobowości artystyczne: Pablo Neruda, wybitny poeta chilijski, laureat Nagrody Nobla oraz Isidro Ferrer, artysta wizualny, projektant graficzny, jeden z ważniejszych współczesnych twórców plakatu i ilustracji w Hiszpanii.

Neruda zapisywał poetyckie pytania bez odpowiedzi przez całe życie. Zostały one zebrane (74 teksty, każdy składający się z 2–6 pytań) i opublikowane po raz pierwszy w 1974 roku w Argentynie, już po śmierci poety. Zamiłowany w konkrecie Neruda pyta w nich o wszystko: zwierzęta, przedmioty, postacie historyczne, rośliny, minerały, słońce, ziemię, złoczyńców i o siebie. Pytania kieruje do świata, wiedząc, że świat – choć widział już wiele – nie będzie w stanie rozstrzygnąć jego rozterek. A jednak nie przestaje pytać, jakby z nadzieją, że ktoś gdzieś kiedyś pokusi się o odpowiedzi. Prostota i bezpośredniość niektórych pytań przywodzi na myśl dziecięce rozważania, które choć niesforne, prowokują intelekt do filozoficznego wysiłku.

Jest to proste, ale przewrotne dzieło poetyckie, w którym można odnaleźć typową dla Nerudy symbolikę, nastrój i plastyczność wizji, wszystko lekko podszyte surrealizmem.

Isidro Ferrer nie tyle zilustrował „Księgę pytań”, ile stworzył poetycko-plastyczny spektakl na jej kartach. Zamiast udzielać niemożliwych odpowiedzi, przeistoczył książkę z wierszami w teatr, w pół drogi pomiędzy wędrownym teatrem La Barraca Garcíi Lorki a cyrkiem ruchomych rzeźb Caldera. To przestrzenny, trójwymiarowy teatr, a jednak ukryty na kartach książki; subtelny lecz skrzący się humorem; w czarno-białych i szarych tonach, a jednak dający nieograniczone pole wyobraźni. Prace Ferrera podkreślają obecną w wierszach ciekawość świata i umiejętność dziwienia się oraz łączą niewinny ton pytań z ich głębokim, dojrzałym źródłem – świadomością człowieka u schyłku życia. Niewątpliwie wyobraźnia poetycka Isidra Ferrera pokrewna jest tej Nerudowskiej.

Polska edycja „Księgi pytań” ukazuje się w przekładzie Filipa Łobodzińskiego, który poświęcił sporo uwagi rytmice i melodii wierszy.